چگونه یک “خودشیفته‌ی پنهان” (Covert Narcissist) را شناسایی کنیم؟ طبق گفته‌ی متخصص.
این افراد همچنین با نام “خودشیفتگان مخفی” (Closeted Narcissists) شناخته میشوند و بسیار در فریب دادن دیگران به همدردی با خود ماهرند.

مقاله ای از دکتر Jenn Mann
مورخ 23 مارس 2022

"دکتر جن عزیز،
وقتی مقاله‌ی شما رو درباره ی انواع مختلف خودشیفته ها (نارسیسیست ها / Narcissists) خوندم، گونه‌ی “مخفی” اون ها نظرم رو جلب کرد. دوست پسر من برخلاف انواع رایج خودشیفته ها صدای خودش رو بلند نمیکنه و در ظاهر به نظر مغرور و خودمختار نمیاد. در واقع خیلی هم سعی میکنه خجالتی و متواضع به نظر برسه! اما اخیراً احساس میکنم که مدام از نظر احساسی بازیچه قرارم میده و هر دفعه نقش قربانی ها رو بازی میکنه. اون همچنین به شدت یکدنده و تندرو ـه. چطور میتونم مطمئن شم که این رفتار نمایانگر یک “خودشیفته‌ی پنهان"ـه؟”
-از طرف کسی که با یک خودشیفته‌ی نفوذی رابطه داره

خوانندۀ عزیزی که با یک “خودشیفته‌ی نفوذی” رابطه دارید،
بسیار آسان است که گول یک خودشیفته‌ی پنهان را بخورید، چون برعکس خودشیفته های کلاسیک، که بسیاری از ما یاد گرفتیم از روی جذبه، جلوه و نمود خودنمایانه، آنان را بشناسیم، خودشیفته‌ی پنهان در اختفا عمل میکند.
این افراد تمایل بیشتری به درونگرایی و نامحسوس ماندن دارند و به همین دلیل میتوانند به آسانی از حساب در بروند. رفتار خود-خادم آنان، پوشیده تر و کنترل شده است. همانطور که اشاره کردی، میتوانند خجالتی، فروتن و با محبت به نظر بیایند! با این حال، موفق میشوند که حتی بدون آنکه بفهمی فریبت دهند. سرانجام دقیقاً آنچه را به آنان خواهی داد که از هرچیز دیگری برایشان با ارزش تر است: آذوقه‌ی خودشیفتانه‌ی عشق و ستایش.

موارد زیر ویژگی های بیشتری هستند که اگر فکر میکنی با خودشیفته ای پنهان در رابطه ای، باید مراقبشان باشی –و اینکه درباره اش چه میتوانی بکنی:

خودشیفتگی پنهان چیست؟
جهت مرور، “راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی” (Diagnostic and Statistic Manual یا به اختصار DSM/دی اس ام)، کتاب راهنمایی که درمانگر ها برای تشخیص اختلالات شخصیتی بدان مراجعه میکنند، نُه ویژگی شخصیتی را شناسایی کرده که اختلال شخصیتی خودشیفتگی را تشکیل میدهند:
• احساس بلندپروایی از اهمیت خود
• اسیر تخیلاتی از موفقیت نامحدود، قدرت، استعداد، زیبایی و یا عشق ایده آل هستند
• باور دارند که خاص یا استثنایی هستند و باید تنها با افراد بلند مرتبه تعامل داشته باشند
• محتاج تحسین گزاف هستند
• احساس اعتبار و استحقاق دارند
• در همنشینی و تعامل استثمارگرایانه و بنا بر منفعت رفتار میکنند
• فاقد حس همدلی هستند
• اغلب به دیگران غبطه میورزند و باور دارند دیگران نیز نسبت به آنان غبطه میخورند
• مغرور و متکبر اند
درحالیکه DSM بیش از این خودشیفتگی را شاخه بندی نمیکند، شناختن اشکالی که بدان در می آید یا گونه های متنوع خودشیفتگی که وجود خارجی دارند، میتواند به شناسایی افرادی که در معیار های سنتی تشخیص آن نمیگنجند کمک کند.
خودشیفتگی پنهان از انواع “زیر رادار” آن تلقی میشود که با عناوین “خودشیفتگی آسیب پذیر” یا “خودشیفتگی مخفی” هم شناخته میشود. یک خودشیفته ی پنهان فردیست که به اختلال شخصیتی خودشیفتگی مبتلاست اما علائم بارز خودنمایی و خودسزیدگی را بروز نمیدهد. چنین فردی میتواند یکدنده و تندخو باشد اما در عمل درمانده و خود کم بین به نظر برسد.
بزرگترین ابزار فریب این افراد، قابلیت آن ها در ایفای نقش قربانی است –آن ها زود به گریه می افتند، بحرانی را صحنه سازی میکنند یا تظاهر به بیماری میکنند تا نسبت به آن ها حس ترحم پیدا کنید و بدین ترتیب از آسیب پذیری خود برای فریب شما استفاده میکنند تا برای انجام ندادن آنچه درخواست میکنند احساس گناه کنید. از آنجا که چنین خودشیفته ای نمیخواهد به عنوان شخصیت بدی دیده شود، تمایل دارد در مقابل انتقاد های دریافتی، با ترشرویی و خصومت غیر مستقیم (رفتار پرخاشگرانه منفعلانه یا passive-aggressive) پاسخ دهد. چنین افرادی بیشتر محتملند که قهرکنند، کینه بتوزند و در سکوت انتقام بگیرند.
مهم دیگر آنکه، بمانند دگر انواع خودشیفتگان، این افراد نیز حس همدلی با دیگران ندارند، حتی اگر بر خلاف آن تظاهر کنند.

چگونه یک خودشیفته‌ی پنهان را شناسایی کنیم؟
در طول دهه‌ی گذشته وحوالی آن، پژوهش های پیرامون خودشیفتگی پنهان افزایش داشتند. دو چیز، بخصوص، در این تحقیقات نظر را به خود جلب میکنند:
نخست، آنکه افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان از سطوح بالای روان رنجوری (نوروتیسیزم/Neuroticism) برخوردارند. این به چه معناست؟ افرادی که از منظر “روان رنجوری” نمرات بالایی کسب میکنند نسبت به احساسات خود حساس ترند. افرادی با این ویژگی، به سختی استرس خود را مهار میکنند، با سرخوردگی های کوچک در هم میشکنند و شرایط عادی را تهدید آمیز تلقی میکنند. در همین امتداد، خودشیفتگان پنهان به آسانی احساساتشان لطمه میخورد، چون بسیاری از مسائل را شخصی میپندارند.
افرادی با درجات خودشیفتگی بالا، همچنین به طرز مفرط دچار نگرانی میشوند -درباره همه چیز، از مسائل جسمی و سلامتی تا روابط عاطفی. به سبب همین، اغلب با اضطراب و یا افسردگی دست و پنجه نرم میکنند.
دومین ویژگی،احترام بنفس ضعیف است. بطور عمومی، خودشیفتگان درک شکننده ای از وجود خود دارند و بهمین دلیل، وقت زیادی را صرف تفکر درباره برداشت دیگران از خود و نحوه‌ی زندگیشان میکنند. خودشیفتگان پنهان، بویژه، گرفتار تزلزل و ایرادات فردی خود هستند. به توصیف یکی از پژوهش ها: “…خودشیفتگی آسیب پذیر، در واقع خودشیفتگی متناسب است. نوعی تطبیق به منظورتسکین دادن و وفق پیدا کردن با رنج هاییست که ایرادات فرد بر او تحمیل میکنند.”
وقتی به برخورد با یک خودشیفته‌ی پنهان میرسید، مهم ترین کاری که میتوانید انجام دهید اعتماد کردن به غریزه است. بسیاری اوقات از مراجعه کنندگان یا دوستانی که با خودشیفته ای پنهان رابطه دارند شنیده ام که احساس میکردند چیزی درست نیست یا غریزه‌ی بدی به سراغشان می آمد. گاهی نمیتوان به نشانه ای عیان اشاره کرد اما از درون میدانی که چیزی مشکل دارد. به این ندای درونی گوش فرا ده. غرایزت همیشه چیزی برای گفتن به تو دارند.

علاوه بر آن، این نیز تعدادی نشانه که میتوانی مراقبشان باشی:
• چنین افرادی رفتار پرخاشگری منفعلانه یا Passive-aggressiveness (خصومت غیرمستقیم) از خود نشان میدهند، مانند چشم غرّه، آه افسوس وار با صدای بلند، و یا خمیازه‌ی تظاهری بمنظور از سر وا کردن شما.
• متوجه میشوید که زمان زیادی را صرف اطمینان خاطر دادن به آن ها، بالا آوردن روحیه و کشیدن منتشان میکنید.
• از نظر احساسی شکننده، فوق حساس، و به آسانی آسیب پذیر هستند.
• مدام نقش قربانی را ایفا میکنند.
• استرس را به خوبی مدیریت نمیکنند و در نتیجه آن را به شکل خشونت و پرخاش بروز میدهند.
• ممکن است مدام چپ و راست از شغلی به شغل دیگر یا پروژه ای به پروژه ی دیگر تغییر مسیر دهند زیرا مدام در تلاشند کاری را انجام دهند که دیگران را متأثر میکند به جای آنکه استعداد و اشتیاق خود را دنبال کنند.
• با مشکلات اخلاقی، افسردگی، اضطرابی یا خود-آسیبی دست و پنجه نرم میکنند.
• از نظر احساسی فریبکارند تا به آنچه میخواهند دست یابند.
• در حس همدلی دچار فقدان اند.
• خود-تخریبگرند، اغلب اوقات با هدف آنکه کسی تمجیدشان کند.
• کینه اندوزی میکنند.
• نسبت به دیگران حسادت میورزند و متنفرند وقتی دیگران موفق میشوند و آنان نه.
• دروغ میگویند یا گمراه میکنند تا فریب خود را پیش ببرند.
• احساس میکنند سزاوار مراقبت و نگهداری هستند.

خودشیفتگی در طول زنجیره ای از عوامل بوقوع میپیوندد. ما همه نیاز داریم که کمی خودشیفته باشیم، در غیر اینصورت، نمیتوانیم گلیممان را از آب بکشیم و با جلوه ای ارائه پذیر از در خانه خارج شویم. اما وقتی خودشیفتگی کسی از خط سلامت به سوی وسواس عبور میکند، رابطه داشتن با آنان تبدیل به کابوس میشود. اگر دوست پسر/دختر شما چنین ویژگی های شخصیتی را از خود نشان میدهد، شاید بخواهید در روح و سرشت خود جستجو کنید تا بیابید که آیا حاضرید در طولانی مدت خود را وقف چنین رابطه ای کنید؟

منبع