اگرچه هم نبرد حرّان و هم سپهبد سورنا برای اکثر ما ایرانیها کمتر شناخته شده هستند, این نبرد به **عنوان یکی از 100 نبرد مهم و سرنوشت ساز کل تاریخ **در دانشگاههای جنگ دنیا تدریس میشه و سپهبد سورنا هم گمان میره که شخصیت تاریخی واقعی یل سیستانی بوده که حکیم فردوسی شخصیت رستم افسانه ای رو از اون الهام گرفته!

7 خانواده بزرگ اشرافی در دوره های اشکانیان و ساسانیان بر اقصی نقاط ایران زمین به صورت نیمه متمرکز حکم میراندند و خاندان سورن در این بین بر سیستان حاکم بودند. این خانواده آنچنان برجستگی داشتند, که در هنگام تاجگزاری شاه جدید, نماینده ای از این خانواده تاج بر سر شاه میگذاشته است! سورن پهلو یا همان اسپهبد (سپهبد) سورنا یکی از بزرگان این خاندان بوده است.

کمی درباره رستم به نقل از شاهنامه:

که رستم یلی بود از سیستان // منش کردمی رستم داستان (واقعیت تاریخی رستم)

که گوید برو دست رستم ببند // نبندد مرا دست چرخ بلند (خطاب به اسفندیار که از طرف کیکاوس برای دستگیری او آمده است)

چنانش بکوبم به گرز گران // که پولاد کوبند آهنگران (خطاب به اسفندیار)

** هم اکنون ترا اي نبرده سوار // پياده بياموزمت کارزار** (خطاب به اشکبوس, رستم پیاده است و اشکبوس سواره و او را مسخره میکند!)

مرا مادرم نام مرگ تو کرد // زمانه مرا پتک ترگ تو کرد (خطاب به اشکبوس, وقتی او نام رستم را میپرسد!)

(خاقان چین و لشکرش تیر رستم را که با آن اشکبوس را کشته, از فرط بلندی نیزه میپندارند!)

** همه لشکر آن تير برداشتند // سراسر همه نيزه پنداشتند**

** تو گفتي که لختي فرومايه اند // ز گردنکشان کمترين پايه اند**

کنون نيزه با تير ايشان يکيست // دل شير در جنگشان اندکيست

و اما خود نبرد, پیش از قتل جولیوس سزار, 3 سردار بزرگ رومی; جولیوس سزار, کِراسوس و پُمپِی قلمرو امپراطوری روم باستان رو بین خودشون تقسیم میکنند و نواحی شرقی امپراطوری را کراسوس که ثروتمندترین فرد روم هم بوده در اختیار میگیره. اونکه افتخارات نظامی دو نفر دیگه رو نداشته تصمیم میگیره که امپراطوری رو به سمت شرق گسترش بده و اولین درگیری تاریخی بین رومیها و ایرانیها اینجاست که اتفاق میفته. از طرف ایران, سپهبد سورنا که برازنده ترین سردار پارتی هم بوده از طرف اُرود دوم مامور سرکوب رومیها میشه. رومیها که بیش از نصف دنیای باستان رو زیر چکمه های خودشون داشتند, در اوج قدرت نظامی بودند و ورزیده ترین و منظم ترین سربازان و بهترین تسلیحات رو داشتند, با آرایش کامل نظامی در دشت حرّان در برابر پارتها; که عمدتا سوارکاران زبده ای بودند صف آرایی میکنند. رومیها در یک آرایش مربعی منتظرند تا پارتها حمله کنند و با برتری عددی 5 به 1 که به آنها داشتند اونها رو قتل عام کنند اما پارتها که بسیار زیرک بودند و همچنین بهترین تیراندازهای دوران بودند, آنچنان آنها رو از فاصله دور به تیر میبندند که با وجود سپرهای بزرگ و زره های پولادین سنگین رومیها, خیلی هاشون کشته میشن. رومیها منتظر بودند که تیرهای کمانداران سورنا تموم بشه و حمله رو آغاز کنند, غافل از اینکه هر کماندار پارتی یک شتر تیر اضافه به همراه داره! علاوه بر این پارتها که جنگاوران بی نظیری بودند میتوانستند که** قیقاج **بزنند یعنی همینطور که وانمود میکنن که دارند عقب نشینی و فرار میکنند, روی زین اسب به عقب بچرخند و دشمن رو با دقت با تیر بزنند! خلاصه اینکه در این نبرد رعب آور, کراسوس و پسرش کشته میشوند! و عملا تمام سپاه روم از بین میره! از اون فاجعه آمیز تر برای رومیها اینکه 7 تا نشان عقاب لژیون که مظهر غرور رومی ها بوده هم به دست ایرانی ها میفته! سورنا فقط چند نفر از رومی ها رو زنده میذاره که به روم برگردند و تعریف کنند که ایرانیها چه بلایی سر ارتش, تا آن موقع, شکست ناپذیر رومی ها آوردند! از این نبرد به عنوان یکی از فاجعه آمیزترین شکستهای تاریخ امپراطوری روم یاد میشه که در اون 7 لژیون رومی کاملا نابود شدند!

              سپهبد سورنا

              کراسوس

            قیقاج زدن (The Parthian Shot)  

             نشان عقاب لژیون

**نتیجه نبرد: تا صد سال بعد, رومیها جرات نمیکنند به ایران حمله کنند! **😁

اما دلیل روایت این نبرد! اول از همه دوست دارم این رو یادآور بشم که من با نازیدن الکی به گذشته کاملا مخالفم! ما نیاز داریم که از توهم بیرون بیایم و به جای اینکه مرتب خودمون رو در نقش کوروش کبیر و داریوش و خشایارشا… ببینیم وضع موجودمون رو درست ارزیابی کنیم, از خواب خرگوشی بیدار بشیم, از اشتباهات گذشته درس بگیریم و رو به جلو حرکت کنیم. اما دلیلی که من این نبرد خاص رو انتخاب کردم این بود که سورنا با سپاهی به مراتب کوچکتر از رومی ها, صرفا با تیزهوشی و درک نقاط ضعف حریف, بزرگترین نیروی نظامی دنیای قدیم رو شکست سختی داد و مملکت رو نجات داد و در این درسی هست برای امروز ما… 😁

در youtube عبارات زیر رو گوگل کنید و مستندی از این نبرد سرنوشت ساز رو تماشا کنید!

Decisive Battles - Carrhae (Rome vs Parthia)

پ.ن. این داستان یک واقعیت تاریخی هست. هیچ غلوی در اون نشده و علاوه بر منابع ایرانی, منابع بسیار معتبر رومی (گزارش سنای روم) و یونانی (پلوتارک) هم اون رو با جزییات کامل شرح دادند.

پ.ن. اصطلاح نبردهای “پارتیزانی” در دنیای امروز, از نحوه نبرد جنگ و گریز “پارتها” (اشکانیان) گرفته شده.

پ.ن. Carrhae نام قدیمی دشت حران فعلی در ترکیه هست.