درود بر یکایک دوستان شهوانی

چند سال پیش یک مطلب از هوسرل بنیانگذار پدیدارشناسی دیدم که گفته بود “بسیاری از مشکلات بشر از نوع سؤال پرسیدن او شروع میشود”. این مطلب خیلی ذهنم را درگیر کرد و اصلا نمی‌فهمیدم منظور هوسرل چیه تا اینکه یک ویدئو از استیو جابز دیدم و یاد جمله هوسرل افتادم.
سوالاتی که استیو جابز در اون ویدئو پرسید هیچکدام با “چرا” شروع نشد(؟!)، خیلی برام جالب شد و چند کلیپ و مطلب دیگه از استیو جابز دیدم و جالب بود که هیچکدام از سوالهای جابز با “چرا” شروع نمیشد و همه با “چگونه” و “چطور” شروع میشدند که منو مجبور کرد قدری بیشتر به این موضوع بپردازم.
شروع به مطالعه کردم و آثار دیوید برنز و کیوساکی و رابینز و دارن هاردی و چند نفر دیگه که در زمینه رفتار درمانی و تکنولوژی موفیقت فعال هستند را مطالعه کردم و نتیجه برام شگفت‌انگیز بود که در ادامه توضیح میدهم:

بشر موجودی تجربه‌گراست و هنگامی که پدیده‌ای جدید را تجربه میکند در مغز او نتایج ثبت میشوند و از اون نتایج در برخورد با پدیده‌های جدید استفاده میکند. در واقع وقتی ما یک سوال را با “چرا” شروع میکنیم مغز دنبال جواب در تجربیات گذشته می‌گردد.
به عنوان نمونه “چرا فلان اتفاق افتاد؟ چرا فلان حکومت سقوط کرد؟ چرا در فلان آزمون قبول نشدم؟ چرا من آدم موفقی نیستم؟ چرا اینقدر فقیرم؟ چرا مردم اینقدر بی‌تفاوت و ظلم‌پذیر هستند؟ و…” جواب تمام این سوالات در گذشته است.
واقعا حرف هوسرل خیلی درست و جالبه. نکته‌ای که متوجه شدم اینه که آدم‌های تأثیرگذار و موفق تاریخ مثل “ولتر، نلسون ماندلا، گاندی، لوترکینگ، جابز، ایلان ماسک و …” سوالهایشان را با “چرا” نپرسیدند که توانستند دنیای ما را تغییر بدهند. آنها سوالهایشان را با “چگونه” یا “چطور” پرسیدند.
چطور میتوانیم کمپین حقوق بشر موفقی تشکیل بدهیم؟ چگونه میتوانیم امپراطوری استعماری انگلیس را شکست دهیم؟ چگونه سیاه‌پوستان به حق و حقوق برابر خواهند رسید؟ چگونه دنیای بهتری خواهیم داشت؟ و…
اکنون سوالی که مطرح میشود این است که:

"تفاوت سؤال‌هایی که با چرا شروع می‌شوند و سؤال‌هایی که با چگونه شروع میشوند در چیست؟"

همان‌گونه که ذکر شد، جواب سوال‌هایی که با “چرا” شروع میشوند در گذشته هستند و دلیل و چرایی یک اتفاق و پدیده را بیان می‌کنند و بستگی به نوع تجربیات ما دارد. به عنوان مثال در جواب این سوال " چرا من این‌قدر آدم فقیر و بدبختی هستم؟" این قبیل دلایل رو می‌توان برشمرد:
چون “پدر و مادر من فقیر بودند، خانواده ما پر جمعیت بود، هیچوقت سرمایه کافی برای شروع کار خوبی نداشتم، از بچگی آدم بدشانسی بودم و …”. این جوابها در بهترین حالت دلایل درستی برای این فقر ارائه میکنند و در نتیجه من میپذیرم که تا ابد فقیر باشم و به این سرنوشت گردن بنهم.
ولی جواب سوال‌هایی که با “چگونه یا چطور” شروع میشوند علاوه بر پاسخ چرایی مسأله، راهکار عملی برای برون‌رفت یا حقیقت‌بخشی به چیزی را بیان میکنند و تمام جواب هم در گذشته نیست. همچنین نیاز به تفحص و تحقیق و تفکر بیشتر دارد و بر عکس سوال‌هایی که با “چرا” شروع میشوند، جوابها آماده نیستند.
مثلا: “چگونه میتوانم فقیر نباشم؟ چگونه میتوانم فلان کار را با موفقیت انجام دهم؟ و …” پاسخ دادن به این سوال‌ها راحت نیست و نیاز به تحقیق و تفکر دارند و نتیجه هر چیزی که باشد یک راهکار عملی است که ممکن است درست یا غلط باشد ولی به هر حال یک راهکار است.
متاسفانه ما ایرانی‌ها هرگز یاد نگرفتیم که درست سوال بپرسیم و تقریبا تمام سوالات خودمون را با “چرا” شروع میکنیم. چند روز پیش معلم برادرزاده‌م یه سوال ازشون پرسیده بود و گفته بود درباره‌ش تحقیق کنید: “چرا محیط پارک‌های ما پر از آشغال است؟” برادرزاده‌م کلی جواب در مورد بی‌فرهنگی مردم نوشته بود و از من خواست که جوابها را ببینم درسته یا نه؟ مسلماً اون معلم قصدش فرهنگسازی بوده ولی آیا اگر سوال را اینجوری می‌پرسید بهتر نبود: “چگونه محیط پارکهای ما میتواند همیشه تمیز باشد؟” تا طرز درست فکر کردن را از همان کودکی به بچه‌ها یاد دهیم.
خوشبختانه اون معلم از پیشنهاد من استقبال کرد و خیلی هم خوشحال شده بود.

مسلماً پاسخ سؤال “چرا نمیتوانیم…؟” با پاسخ سؤال “چگونه میتوانیم…؟” خیلی متفاوت است؛ پاسخ اولی در بهترین حالت دلایل ناتوانی و دومی راه‌های توانستن است. پاسخ اولی مملو از ناامیدی و یأس و پاسخ دومی پر از انرژی مثبت خواهد بود.

منبع:ناشناس

با تشکر و سپاس از همه عزیزان