آخرین کتابی که خوندم «سفرنامه لایارد» بود. لایارد یه جهانگرد و باستان شناس انگلیسی با اصالت فرانسوی بود که در این کتاب شرح سفرش به ایران و عراق در حوالی سال ۱۸۴۰ رو شرح می ده. لایارد برای دیدن آثار باستانی و همینطور شناخت منطقه به ایران سفر کرده بوده . لایارد از عراق وارد همدان میشه و از اونجا به اصفهان و سپس به منطقه بختیاری میره و از اونجا به خوزستان (از جمله شوشتر، دزفول، فلاحیه و هویزه، بهبهان، دیلم و … میره و با خوانین و شیوخ منطقه دیدار می کنه و سبک زندگی و وضعیت طبیعی و فرهنگی منطقی رو شرح میده. در ادامه سفرش هم به لرستان میره و با لرهای فیلی دیدن می کنه.

این سفرنامه بسیار منحصر به فرد و جالبه چون که لایارد از اولین فرنگی هایی بوده که به این زاگرس سفر کرده بنابراین تونسته وضعیت مردم بختیاری و عرب رو در اون زمان در شکل بکر و اصیل خودش ببینه و شرح بده.

چند نکته جالب و اسفناک در این سفرنامه هست یکی ظلم و ستم بیش از حد حکومت قاجار (اون موقع سلطنت محمد شاه بوده) طوری مردم از دست سربازان حکومت بیشتر از راهزنان می ترسند و قشون شاه هر جا میره شهر و باغ ها و مزارع و بازارها رو غارت می کنه. بعد مالیات های ظالمانه که بر عشایر بسته میشه که اصولا پولی در بساط ندارند طوری که نماینده شاه در اصفهان برای اخذ ۵۰۰۰ تومان مالیات عقب افتاده به بختیاری و خوزستان لشکر کشی می کنه و کل منطقه رو دچار آشوب می کنه و باعث فرار مردم از خانه و کاشانه شون میشه

نکته غم انگیز دیگه اینکه چقدر محیط زیست ایران در این کمتر از ۲۰۰ سال گذشته نابود شده. لایارد شرح میده که کوه های بختیاری پر از جنگل های متراکم بوده. شهر اصفهان رو باغ هایی فرا گرفته بوده که باعث میشده اصلا شهر از دور دیده نشه. رودها همه خروشان و پرآب بوده. بیشه های خوزستان پر از انواع جانوران و بخصوص شیرهای آسیایی بوده… اما افسوس که با افزایش جمعیت و افزایش سلاح دست انسان این جانور باشکوه در کل ایران منقرض مشه و فقط نقشش روی پرچم ایران باقی میمونه.

نکته دیگه میزان جهل و خرافه نزد مردمه طوری که حتی بزرگان و سران کشور برای هر تصمیمی به استخاره متوسل میشن و برای رفع درد و مرض به دعا نویسی و رمالی. مردم اغلب در جهالت کامل درباره دنیا هستند و از تاریخ گذشته خودشون کاملا بیگانه هستن طوری که هر اثر باستانی رو مربوط به سلیمان پیغمبر یا علی یا رستم می دونن. نکته با مزه هم اینکه بختیاری ها فکر می کنند شیرها بعضی هاشون شیعه و بعضی هاشون کافر هستند و برای جلوگیری از حمله شیر راهکارشون این بوده کلاه از سر بردارند و بگویند: «ای گربه علی مو بنده علی یم. بسر علی از خین مو بگذر». بعد اگر شیر مسلمان باشد منصرف میشود ولی اگر کافر باشد توجهی به این تقاضا نمی کند!

نکته دیگه میزان بدبختی و ناامنی کشوره. طوری که لایارد بارها توسط راهزنان در همه جا لخت میشه و شانس میاره که فقط لختش می کنند و جانش رو نمی گیرند.

مثل هر سفرنامه خوب این کتاب هم مثل یک تصویر جاندار از وضعیت جنوب غرب ایران در حوالی ۱۸۴۰ است و برای علاقمندان تاریخ متاخر می تونه بسیار جالب باشه.

مترجم کتاب مهراب امیری (1307-1376ش)، هم خودش نویسنده و مترجم نامدار بختیاری است و با ترجمه ی خوب مقدمه ی جامع و پانویس های بجاش به ارزش این کتاب افزوده. یادش گرامی باد.

می تونید از اینجا دانلود کنید و بخوانید.

lytjmpduii.pdf ⇣