این داستان هوش ایرانی‌ از اون داستانهای حیثیتی و ناموسیه که میدونم با زیر سوال بردنش هم در دنیای حقیقی‌ و هم در دنیای مجازی حداقل سنگسار و مصلوب میشم! 😁 و حتی دوستان به تیکه تیکه کردنم رضایت نخواهند داد و منو تو چرخ گوشت هم میندازن! اما دیگه دل رو زدم به دریا!

آقا با اکثر ایرانیا که صحبت میکنی‌ میشنوی “ایرانیا باهوشترین افراد دنیان!” هیچوقتم طرف خودشو ملزم به این نمیدونه که یه سندی, مدرکی‌, چیزی برای این ادعای هشت ریشتری ارائه کنه! میگی‌ خوب چطور شما به این نتیجه رسیدی؟ میگه مگه نمیدونی “همهٔ” دانشمندای ناسا ایرانین! “این همه” استاد ایرانی‌ در دانشگاه های آمریکا هست! “این همه” ایرانیهای موفق تو آمریکا هستن…

امیدوارم گفتنش حمل برخود ستایی نشه، اما من توی دانشگاهی در ایران درس خوندم که پر ادعا‌ترین آدما از نظر هوشی اونجا بودن. توی آمریکا هم باز جایی‌ بودم که همین وضعیت رو داشته بنابراین با جامعه آماری نسبتا بزرگ و متنوعی از ایرانی و غیر ایرانی سر و کار داشتم که این فرصت رو به من داده که کمی با دقت این موضوع رو بررسی کنم و متاسفانه باید بگم که واقعیت ما با ادعاهامون در زمینه هوش فاصله زیادی داره…

راستشو بخواین تعداد کمی‌ دانشمند ایرانی‌ در ناسا کار می‌کنن. تعداد خیلی‌ بیشتری از چین، هند…اونجا هستن. نکتهٔ مهمتر اینکه برخلاف تصور اکثر دوستان، ناسا اصلا جای چندان مهمی‌ از نظر تحقیقاتی‌ در آمریکا نیست و جاهای خیلی‌ مهمتری (مثلا National Labs) با بودجه هایی صدها برابر بودجه ناسا در آمریکا هست …تعداد کل استادای ایرانی‌ در دانشگاههای آمریکا هم عدد بالایی نیست. آمریکا بالای ۳۰۰۰ دانشگاه معتبر داره که هرکدوم هم دهها دپارتمان دارن و هر دپارتمان هم دهها استاد داره… و اینکه حالا از این جمعیت قریب به میلیون نفری اساتید دانشگاههای آمریکا یه چند صد نفر ایرانی‌ هم اونجا استاد دانشگاه هستن چیزی رو ثابت نمی‌کنه! از اون مهمتر اینکه اصلا استاد دانشگاه شدن، با احترام به همهٔ اساتید، مسالهٔ چندان مهمی هم در اون جامعه نیست و تقریبا شغلیه شبیه خیلی‌ شغل های دیگه…راجع به میزان موفقیت ایرانی‌‌ها در خارج, بخصوص آمریکا, هم متاسفانه اغراق می‌شه. چون اکثر مهاجرین افرادی با تحصیلات بالا هستن و این عجیب نیست که جایگاه اجتماعی/اقتصادی نسبتا خوبی‌ در آمریکا داشته باشن. اما این معیار مناسبی برای هوش متوسط جامعه ایرانی‌ نیست. چرا که شما افرادی رو فیلتر شده فرستادی و اونا بیانگر متوسط جامعه نیستن!

لطفا از این زاویه هم به قضیه نگاه کنید که ناسلامتی ما ۸۰ میلیون آدمیم که میشه بیش از ۱ درصد جمعیت فعلی دنیا. پس حداقل باید ۱ درصد علم، فن، ثروت, ادبیات، هنر…دنیا رو تولید کنیم که تازه بشیم متوسط (نه باهوشترین و بهترین!) شما واقعا فکر میکنین که ما این ۱ درصد رو هم تولید می‌کنیم؟ ما که نمیتونیم همش اینو تقصیر حکومت هامون، حمله اسکندر و مغول و عرب… استعمار جهانی‌ و صهیونیزم بین المللی … بندازیم. واقعا چرا هیچوقت از خودمون نمیپرسیم که اگر اینهمه هوش و استعداد واقعیت داره چطوره که وضع ما اینیه که هست! چطوره که اگر یک روز نتونیم نفت بفروشیم باید از گشنگی بمیریم…

بذارین چند تا مثال دیگه بزنم:

طرف یه کرم زیبایی تبلیغ میکرد که مثلا قرار بود توش حلزون باشه! این آقا تونست با یه همچین ادعای مسخره ای انقدر از این کرم بفروشه که فقط ۳۰۰ میلیارد تومن پول تبلیغات به صدا سیما داده بود! شما فکر می‌کنین یه ملتی‌ که خیلی‌ باهوشه واقعا باور می‌کنه که حلزون درمان تمام مشکلات پوستیشه؟

داستان “پدیده شاندیز” رو هم که حتما یادتونه! طرف حتی حاضر نبود که سهام رو در بازار بورس عرضه کنه که یه حسابرسی‌ مالی درست و حسابی بشه. از اونطرف ادعا میکرد که این شرکت من “تنها شرکت در دنیاست” که سهامش, که فقط یه تیکه کاغذ بود, “فقط بالا میره”! چقدر پول مردم سوخت توی این داستان…

طرف یه تعداد تعاونی روستایی ا ع ت ب ا ر ی درست کرده بود که هرچند روز یکبار چند تاشون باهم ادغام میشدند و با یه اسم جدید شعبه میزدن! ادعا میکردن که ما ۲۹ درصد و حتی بیشتر سود میدیم…هیچ چیزشون به نظر قابل اعتماد نمیومد. هر هفته که از جلوی شعبه هاشون رد میشدی, میدیدی که کارمنداشون عوض شدن! اما میلیونها ایرانی‌ پولاشونو گذاشتن تو این موسسات و پولا دود شد رفت هوا…این به نظر شما هوشمندانه است؟

هزاران بار به دوستان هشدار دادن که دلیل اکثر تصادفات رانندگی‌ در ایران عدم رعایت فاصله با ماشین جلوییه. آیا واقعا کسی‌ این مسالهٔ ساده رو فهمید و رعایت کرد؟ چقدر هوش برای درک این مساله لازم هست؟

این مملکت یکی‌ از بالاترین سرانه های مصرف سیگارو در جهان داره. همون سیگاری که عکس ریه سرطانی شده رو روی پاکتش انداختن که به طرف بگن آقا نکش! این کار خطرناکه! از اون طرف ما یکی‌ از بالاترین نرخ‌های جهانی اعتیاد به مواد مخدر سنتی‌ و صنعتی رو داریم. حالا شما خودتون کلاهتون رو قاضی کنین, واقعا یه ملت هوشمند همچین بلایی سر خودش میاره؟

طرف آمار داده بود که ما 12000-13000 تا امامزاده توی این مملکت داریم. جدا از اینکه آدم باید از خودش بپرسه که آخه چطور یه همچین چیزی امکانش هست! یه لحظه تصور کنین که این ملت بیچاره پولی‌ که به سختی در میارن رو میریزن توی ضریح اینا و حاجتشونو از اونا میخوان. حالا خدا وکیلی یه ملتی که بجای دکتر رفتن, شفای درداشو از یه امامزاده که معلوم نیست از کجا سبز شده می‌خواد, یا می‌خواد همهٔ مشکلات زندگیشو با یه ۵ تومنی که میندازه توی ضریح حل کنه, واقعا ملت هوشمندیه؟

به هر شهرستان و شهر کوچک ایران که میری تعداد زیادی خانواده با ۵،۶… بچه میبینی‌. این خانواده ها اکثرا مردمانی فقیر و گرفتار هستن. در قرن ۲۱ که دهها روش موثر برای کنترل موالید هست ,واقعا همچین وضعیتی توجیهی داره؟ وقتی‌ هم به طرف یه اشاره‌ای راجع به این موضوع میکنی‌ میگه “هر آنکه دندان دهد نان دهد!” یا اینکه “خواست خدا بوده”…وقتی خانواده هایی به این شدت فقیر این تعداد بچه دارن و چنین باورهایی دارن, شما راجع به بهرهٔ هوشی والدین چه قضاوتی می‌کنین؟

همه یادتونه یه آقایی که می‌خواست مجددا رئیس جمهور بشه دم انتخابات شروع کرد به سیب زمینی‌ مجانی‌ توزیع کردن توی دهات و شهرستانا و ملت عزیز ما هم رفتن سیب زمینی گرفتن و به ایشون رای دادن. حالا یه سوال، واقعا یه ملت باهوش رایش رو به چند کیلو سیب زمینی میفروشه؟ طرف با وعدهٔ اینکه ماهی‌ ۴۵ تومن بهتون میدم رای ملتو جمع کرد و هیچکی فکر نکرد که آخه این پول باید از یجایی بیاد! طرف انقدر پول چاپ کرد که هزینه زندگی‌ مردم چند برابر شد, اما خوب! دلشون خوش بود که نفری ۴۵ تومن سر ماه میگیرن! این به نظرتون چقدر هوشمندانست؟ (dash)

یه داستان نیمه کمدی/نیمه تراژدی هم داستان انتخاباتمونه. از زمان خاتمی به بعد داستان همیشه این بوده که چند تا کاندیدا حکومت میاره که یکیشون قراره لولو باشه و یکیشون مثلا آدم خوبه بعدش به مردم میگه که اگه شما در انتخابات شرکت نکنین, این لولوه رای میاره و بیچاره میشین! اما اگه اون آقا خوبه رای بیاره, رابطه با آمریکا برقرار می‌شه، اقتصاد خوب میشه, آزادیهای اجتماعی بیشتر میشه, حجاب آزاد میشه!..و مردم بسیار هوشمند ماهم هردفعه گول همین داستانو میخورن و از ترس لولو هجوم میارن به صندوقهای رای و به اون آقا خوبه رای میدن! فردای انتخابات که آقا خوبه انتخاب می‌شه، مقامات بالا میان میگن که: بله! ملت ما باز حماسه آفریدن و نشون دادن که چقدر از نظام راضی‌ هستن…دیگه بقیشو خودتون خوب میدونین. حالا یه سوال، اگه ما واقعا انقدر باهوشیم, چطوره که این سناریو چندین و چند بار برای ما اجرا شده ولی ما هنوز نفهمیدیم که داریم بازی‌ می‌خوریم؟

چند سال قبل از طرف سازمان ملل, موسسه ای مطالعات گسترده ای روی ضریب هوشی ملت‌های مختلف انجام داده بود. نتیجهٔ این مطالعات این بود که متوسطه IQ ایرانی‌ ها حدود ۸۴ هست و بین ۱۱۲ کشوری که در این مطالعه مورد بررسی‌ قرار گرفته بودن در جایگاه ۶۸ ام قرار داره! البته هیچکس نمیتونه ادعا کنه که این نتایج کاملا معتبره اما خوب بهتر از روی “باد هوا” حرف زدن که هست! عبارت زیر رو گوگل کنید:

worlddata IQ by country

شما انتظار دارید که در جامعه ای که افرادش باهوشن، این هوش یک سری آثار بیرونی از خودش داشته باشه و افرادش یک سری رفتارهای هوشمندانه ای داشته باشن. اما وقتی‌ میبینی‌ که طرف چند دقیقه بیشتر در روز مطالعه نمی‌کنه، خیلی‌ بد رانندگی‌ می‌کنه، تغذیهٔ درستی‌ نداره, اکثرا اضافه وزن داره، به موقع دکتر نمیره و در سن پایین از پا میافته, عاشق سریال‌های ترکی و کلمبیاییه و به عنوان الگوی زندگی‌ ازشون استفاده می‌کنه! پیش رمال و کف بین میره که بختش باز شه! به انواع طالع بینی معتقده, به انواع و اقسام مزخرفات انرژی درمانی، عرفان حلقه, قانون جذب, علوم غریبه …باور داره، راجع به اکثر مسائل اصلا منطقی‌ و علمی‌ فکر نمی‌کنه و به فهم عمیق هیچ مساله ای‌ علاقمند نیست, اونوقت آیا نباید در صحت این مدعا شک کرد؟

نکتهٔ بعدی این جمله معروف از Eleanor Roosevelt هست:

Great minds discuss ideas; average minds discuss events; small minds discuss people

یعنی‌ ذهن‌های بزرگ راجع به ایده ها صحبت می‌کنن، ذهن‌های متوسط راجع به وقایع و ذهن‌های کوچک در مورد افراد. حالا شما خودتون کلاه خودتون رو قاضی کنین، توی گردهمایی‌های ایرانی‌ چند درصد صحبت‌ها راجع به اینه که فلانی چرا فلان کارو کرد، فلان چیزو خرید، فلان چیزو گفت…؟ و چقدر حرفای ما راجع به ایده ها، نوآوری ها، علوم، فلسفه، تاریخ…است؟ آیا این رفتار ما واقعا نشان دهندهٔ آدمهایی با هوش بالا و ذهن بزرگه؟

اینو من از بزرگترا شنیدم، شماها هم سوال کنین. سال ۵۷ شایعه کرده بودن که عکس یه آقایی توی ماه افتاده, ملت دسته دسته رفته بودن پشت بام که عکس “آقا” رو توی ماه ببینن! آیا به نظر شما یه همچین ملتی‌ خیلی‌ هوشمنده؟ از اون مهمتر, یکی‌ از علائم هوشمندی یک ملت اینه که افرادی رو برای حکومت انتخاب کنه که منافع ملیش رو به بهترین وجه تامین کنن. شما یه نگاهی‌ به تاریخ چند صد ساله گذشته ما بکنین، آیا واقعا ما چنین کردیم؟

یه اشتباه رایج هم تعمیم بیش از اندازه (over generalization) هست. یعنی‌ مثلا من تیم بسکتبال یه کشوری رو ببینم که همشون بالای ۲ متر هستن و بعد نتیجه بگیرم که همهٔ افراد اون کشور بالای ۲ متر هستن! اوضاع احوال ما هم در زمینه هوش شبیه همینه. ما یه سری تک ستاره هایی داریم که افراد بسیار باهوشی‌ هستن و در سطح جهانی‌ هم مطرح هستن. اما خوب یادتون نره که ما ۸۰ میلیون آدمیم, اگه از هر 10000 نفر یک نفر رو هم انتخاب کنیم, ۸،۰۰۰ تا آدم خیلی‌ باهوش داریم! این دیگه مفهومش این نیست که همهٔ ایرانیا خیلی‌ باهوشن! و یا اینکه ایرانیا باهوشترین مردم دنیان!

ما همه میدونیم که یه سری سنتها و اعتقادات داریم که اصلا به درد زندگی‌ قرن 21 نمیخوره و تمام زندگیمون رو مختل کردن اما آیا واقعا سعی‌ کردیم اینارو کنار بذاریم؟ وضع ما مثل کسیه که سوار یه ماشین آخرین مدل هست اما داده یه قاطر بستن جلوی ماشین که اونو بکشه! آیا یه تعداد آدم خیلی‌ هوشمند یه همچین کاری میکنن؟ که از یه طرف خودشونو بکشن که مدرن “به نظر بیان” و از طرف دیگه گرفتار افکار ۷۰-۸۰ سال پیش باشن؟

شاید از همهٔ دلایل بالا جالبتر اینکه، طرف هرروز موارد بالا که نقض “بسیار باهوش بودن این ملت” هستن رو به چشم خودش میبینه، اما هنوز میگه “ما باهوشترین مردم دنیا هستیم!” به نظرتون خود این فرد چقدر میتونه باهوش باشه؟ 😁 😁 😁

من با ملیتهای زیادی در طول کار و تحصیل در آمریکا برخورد داشتم و خیلی‌ کم دیدم که یک همچین تصور اغراق آمیزی از خودشون داشته باشن…ما تا وقتی که فکر کنیم خیلی باهوشیم و محدودیت های خودمون رو نشناسیم, تلاش و کوشش کافی برای حل مشکلاتمون نخواهیم کرد و متاسفانه وضعمون رو به بهبود نخواهد رفت…

ادامه دارد…