۱۰ خرداد، سالروز درگذشت نویسنده و مترجم بزرگ و زخم خورده دیار پارس و یکی دیگر از اساتید ادبیات ایران، میباشد.
در بیست و سوم دیماه ۱۲۹۳ در رشت به دنیا آمد و پس از طی دوران آموزش ابتدایی و متوسطه در رشت، مشهد و تهران، جهت ادامه تحصیلات آکادمیک به فرانسه رفت و ضمن اشرافیت کامل و دقیق به زبان فرانسوی و آثار ادبی و افکار فلسفی و بالاخص مارکسیستی، گواهینامه مهندسی ساختمان دریایی را دریافت کرد.
پس از بازگشت به ایران، به نیروی دریایی ارتش در خرمشهر و سپس در انزلی پیوست و در جریان اشغال ایران و بمباران بندر انزلی زخمی شد که منجر به از کار افتادگی دست چپ او تا پایان عمر گشت.
در این دوران، به نگاشتن نوشته ها و مقالاتی در روزنامه ها و مجلات پرداخت که با توجه به ممنوع القلم بودن ارتشی ها، برای اولین بار از نام مستعار “م.ا. به‌آذین” برای خود استفاده کرد که تا پایان عمر برای وی به یادگار ماند و اکثر ادب دوستان، او را بدین نام می شناسند.
با توجه به علایق و فعالیت های سیاسی و ادبی و پس از ازدواج، از ارتش، استعفا داد و به وزارت فرهنگ منتقل شد. در این سال‌ها، با ورود به حزب توده و با تدریس خصوصی زبان فرانسوی، دبیری ریاضی در دبیرستان‌ها و کار در کتابخانه ملی و معاونت اداره فرهنگ گیلان، امرار معاش کرد و در پی کودتای ۲۸ مرداد، منفک از خدمت شد، که نقطه عطفی در زندگی وی بود و جهت گذران زندگی، به ترجمه حرفه ای کتب بزرگ ادبیات جهان، نویسندگی، سردبیری مجلات و فعالیتهای سیاسی و اجتماعی، روی آورد.
با توجه به فعالیت ها و افکار سیاسی، در چندین نوبت در دوران پهلوی، زندانی شد که این مهم در دوران پس از انقلاب، به شکل وسیعتر نیز ادامه داشت و پس از اخراج از کانون نویسندگان و در جریان دستگیری های گسترده اعضای حزب توده در سال ۶۱ دستگیر و زندانی شد و تا سال ۶۹ در اسارت ماند و تحت شکنجه‌های سختی قرار گرفت که عوارض این دوران، تا پایان عمر با وی به ماندگار ماند و از آن رنج می برد. پس از مرگش، کتابی در قالب خاطرات وی از دوران اسارت، نحوه شکنجه‌ها و برخورد بازجویان، منتشر شد.
با وجود علاقه فراوان به نگارش و ثبت نوشته ها، کتب، رمان، نمایشنامه، وقایع نگاری و مستند نویسی های جاودانه ای مانند، “دختر رعیت”، “شهر خدا”، “مهمان این آقایان”، “از آن سوی دیوار”، “کاوه”، “بار دیگر و این بار…”، “از هر دری…” و …، عمده شهرت و معروفیت وی، ترجمه های روان، زیبا، شیوا، دقیق و منحصربفردش بر کتب ماندگار تاریخ ادبیات جهان میباشد که از آن جمله میتوان به،
“بابا گوریو”، “زن سی ساله”، “زنبق دره” و “چرم ساغری” از “انوره دو بالزاک”،
“ژان کریستف” و “جان شیفته” از “رومن رولان”،
“دُنِ آرام” شولوخف
“شاه لیر”، “هملت” و “اتللو” از “ویلیام شکسپیر”، اشاره کرد.
در چنین روزی از سال ۱۳۸۵ بر اثر ایست قلبی در تهران درگذشت.

با تقدیم این نوشته به روح خسته و رنج دیده یکی از پیامبران ادبیات دیار پارس، شما رفقا را به خواندن نوشته ها و ترجمه های فوق العاده، “محمودخان اعتمادزاده” ملقب به “م.ا. به‌آذین”، دعوت میکنم.
یادش جاودان و نامش ماندگار…